Niktirik Asit

Anorganik asidlerin kuvvetlilerinden biri olan bu madde analizde başlıca yükseltgen olarak ve bazı çökeleklerin asit etkisi ile çözünüp çözünmediklerini incelemek amacıyla kullanılır.

Çökeleklerin asit etkisi ile çözünüp çözünmediklerinin kontrolünde bu asidin tercih edilmesi nedeni katyonlardan pek çoğunun nitrat tuzlarının suda çok çözünmesidir. Mesela, AgCl in asit etkisi ile çözünüp çözünmediğinin kontrolü için ne HCl ve ne de H2SO4 uygun değildir. Çünkü gerek AgCl ve Ag2SO4 ın çözünürlükleri azdır. Aynı amaçla HNO3 yerine HclO4 de kullanılabilirse de bu asit çok pahalı olduğu gibi KclO4 ve NH4ClO4 ın çözünürlükleri azdır.

Tarihçe
Nitrat asidi 13.yy dan beri bilinmektedir. Sodyum nitrat ve sülfat asidinden olan sentezi, Glauber tarafından yapılmıştır.

Nitrat asidi, Birinci Dünya Savaşından önceki yıllarda ve savaş sırasında başlıca, Şili nitratının (küherçilesinin) derişik sülfat asidi ile reaksiyonundan elde edilmekteydi. Reaksiyon eşitliği;

NaNO3 + H2SO4 › NaHSO4 + HNO3

Isıtılan demir retotlar içerisinde yürütülen reaksiyon karışımının detilasyonu ve buharın yoğunlaştırılması suretiyle oldukça derişik bir nitrat asidi (sudaki % 92 lik çözeltisi) üretilmekteydi.

Şili nitratından yapılan üretim ithalata dayandığı için, Birinci Dünya Savaşı sırasında diğer prosesler daha çok önem kazanmaya başladı. Bu proseslerden biri, elektrik ark (yay) prosesi olup ilk defa 1905 de Norveç'te kullanılmıştır. Birkeland ve Eyde ve Nitrum A.G.ve diğer tesisler, kurulmuş başarılı tesisler arasında idiler. Metod, şu işlemlere dayanmakta idi: Havayı bir elektrik yayı içinden hızla geçirmek suretiyle havanın oksijen ve azotundan % 2 azotdioksid içeren bir gaz elde edilebilir. Azot oksid, mevcut oksijenin aşırısı ile NO2 e dönüştürülür ve bunun da suda çözündürülmesiyle seyreltik nitrat asidi (%35 HNO3) elde edilir. Çok pahalı olan elektrik yayı proseslerinin yerini aşağıda anlatılacak olan amonyağın oksidasyonu prosesi almıştır.

Birinci Dünya Savaşı sırasında, o tarihlerde sentetik amonyak yapımındaki gelişmelerden dolayı ayrıca önem kazanan diğer bir proses, amonyağın oksidasyonu prosesidir; prensipleri bir süreden beri bilinmekteydi fakat teknik uygulamasına, yirminci asrın başlarında W.Ostwald tarafından düzenleninceye kadar başlanamamıştı. Günümüzde de kullanılmakta olan tek ticari endüstriyel proses, amonyağın oksidasyonu prosesidir.(III).

Nitrik Asidin Önemi
Nitrik asit kimya tekniği için en önemli anorganik asittir. Gübre tuzları üretiminde (sentetik nitrik asit), patlayıcı maddeler (dumansız barut, dinamit, amonyum nitrat) ve katran boyaları elde edilmesinde büyük ölçüde nitrik asit sarfedilir. Nitrik asit az da olsa gümüş nitrat (fotoğraf malzemesi) elde edilmesinde ve ****llerin dağlanmasında da kullanılır. (IV).