Toluen



Genel özelikleri
-Toluen, Toluol, Fenil Metan veya Metil Benzen, renksiz, hoş kokulu bir sıvıdır

-CCC6H6 -CH3
-Molekül Ağırlığı : 92,14 g/mol
-Fiziksel Görünüş : Berrak, tortusuz.
-Kaynama Noktası :110,6 - 111,6 0 C
-Yoğunluk : 0.86-0.87 g/ml
-Suda Çözünürlük :Çözünmez.1 (20 C de gr/100 ml)
-Kendiğinden tutuşma : 536 C


Endüstriyel Özellikleri
Pek polar olmasa da, bir çok organik madde için çok iyi bir çözücüdür. Ama tepkime sonrası ortamdan uzaklaştırılması biraz zor olmaktadır.Benzen'in aksine kanserojen olmaması, sanayide de çözücü olarak daha çok tercih edilmesine olanak sağlar. Kuvvetli oksitleyicilerle ve kuvvetli asitlerle şiddetli reaksiyona girer. Üzerindeki metil gurubu tolüeni benzene göre 25 kat daha reaktif yapar. Endüstriyel üretimi fosil yakıt kaynaklarından olduğu için nispeten ucuz olarak büyük miktarlarda üretilebilir.Dünyanın yıllık toplam toluen üretimi yaklaşık 12 milyon tondur.


Endüstriyel toluen eldesi
Toluen eldesinin esas(ilk) kaynağı olan fırın gazından toluen eldesinin yerini, gazyağının katalitik bozunması ve buhar ayrımı (destilasyon )sayesinde sıvı (ham) maddelerin piroliz benzinden eldesi, almıştır.
Piroliz benzin, sıvı hidrokarbonların ( gazyağı ve petrol benzeri) buhar ayarımı yolu ile ayrılmasından elde edilir . Bu yöntemin tercihi hızla artan bir grafik göstermektedir. Tolueni elde edebilmek için bu ayrılmış likit hidrokarbonlar stabil olamamaları sebebiyle ,aromatiklerin çekip ayrılmasından mutlaka önce, hidrojene edilmelidirler.Katalitik bozunma yoluyla toluen eldesinde, aromatik yönden zengin bir hidrokarbon karışımı, 17 bar ile 21 bar arası basınç;530oC sıcaklık altında dehidrojenasyon katalizöründen geçirilir.
Fraksiyon yolu ile hafif( kolay uçucu) hidrokarbon gazlarının uzaklaştırılması ardından, aromatiklik yönünden daha da zengin bir distilat elde edilir.


Karışımın destilasyonu:

Katalitik Bozunma sonucu elde edilen hidrokarbonlar açısından zengin karşım maddelerin ayrılması için destile edilir
Toluen , bu destilatın azeotropik destilasyondan ya da daha çok kullanılmakta olan (yine bu maddeden)çözücü ekstraksiyonu ile elde edilebilir.Benzen(%99 saflıkta) Toluen( %95 saflıkta) elde edilir. Cyclar denilen ve BP ile UOP tarafından kullanılmakta olan yeni bir proses ise kısaca; Lpg'lerdeki propan ve bütanları aromatiklere dönüştürmeyi ifade eder. Şimdiye dek bu amaçlı kurulan tek fabrika Suudi Arabistanda kurulmuştur. Çok az miktar da olsa toluen , hala taşkömürü karbonizasyonu yöntemiyle , hafif yağ formunda üretilmekteyken,bazı ufak miktarlar ise stiren üretiminde yan ürün olarak geri kazanılmaktadır


Kullanım alanları
-Genel olarak solvent olarak kullanılır boylarda ve boyaları inceltmek için
-Birçok kimyasal reaksiyonda reaktant olarak. En genel kimyasal kullanımı benzen ve ksilen eldesidir
-Plastik( kauçuk) imalatında
-Mürekkep yapımında
-Yapıştırıcı
-Dezenfektanlarda
-Folluren indikatörü olarak
-Okside edildiğinde benzaldehit ve benzoik asit gibi çok önemli ara bieşiklere dönüşür
-Önemli bir karbon kaynağıdır
-Biyokimyada alyuvarları parçalayıp hemoglobini ortaya çıkrmada
-Yakıtlarda oktan artırıcı olarak
-Patlayıcı yapımında TNT( trinitro toluen) ana maddesidir